WSPÓŁPRACA NAUCZYCIELA Z RODZICAMI A ADAPTACJA DZIECKA W PRZEDSZKOLU

Pierwsze dni dziecka w przedszkolu są dla niego mogą być dosyć ciężkie. Nowe miejsce, nowa sala, nowi ludzie, nowe środowisko- wszystko nowe. W tym czasie, jak i w późniejszym okresie, bardzo ważna jest współpraca nauczyciela z rodzicem. Współpraca opiera się na wzajemnym zaufaniu i lojalności. Kontakt na płaszczyźnie współdziałania przynosi  pożądane efekty na płaszczyźnie psychologicznej i wychowawczej podczas zachodzącego procesu adaptacji dziecka.

Najważniejszy element kształcenia stanowią rodzice, którzy praktycznie jako jedyni, są w stanie motywować swoje dziecko do działań i prowadzić przez wszystkie trudności napotkane na ścieżce edukacji i życia codziennego. Nauczyciel powinien dopełniać wyżej wymienione zadania, oczywiście w porozumieniu z rodzicem. Bezinteresowna, niczym nieuwarunkowana miłość do dzieci stanowi bardzo istotny czynnik rodzicielskiego i nauczycielskiego powołania. Wspólne działania służą dobru dziecka, jego wielostronnemu rozwojowi oraz zaspokajaniu potrzeb.

Dziecko może mieć problemy z adaptacją w przedszkolu. Podstawowym, pierwotnym lękiem u dziecka jest obawa przed rozstaniem z rodzicami, szczególnie z matką, przed tym, że zniknie ona na zawsze. Jest to rodzaj paniki, wiążącej się z poczuciem opuszczenia, zagrożenia, co w konsekwencji prowadzi do zakorzenienia się lęku. Ważne aby oswoić dziecko z „nowym miejscem”. Prowadzanie „dni adaptacyjnych” to proponowana przez przedszkole forma udziału dzieci i ich rodziców w codziennych zajęciach przedszkolnych. Początkowo z rodzicami, a w późniejszym czasie dzieci same mogą uczestniczyć w proponowanych przez nauczycieli formach aktywności – w zabawach w sali i na terenie przedszkola, w zajęciach plastycznych, muzycznych, ruchowych czy w spacerach.

Dobrze zorganizowany i kierowany proces przystosowania dziecka do przedszkola może stać się stymulatorem pozytywnych zmian rozwojowych. Najważniejszym warunkiem, jest organizacja procesu adaptacyjnego na miarę możliwości dziecka. Trzylatek sam nie jest w stanie pokierować tym procesem, należy więc wspomóc jego wysiłki stwarzając odpowiednie ku temu środowisko wychowawcze w oparciu o współpracę nauczycieli i rodziców.

ROZWÓJ POZNAWCZY DZIECKA

Dziecko poznaje otoczenie poprzez skonstruowane przez siebie schematy. Są to tzw. struktury poznawcze lub umysłowe, dzięki którym maluch przystosowuje się intelektualnie do otoczenia. W uproszczeniu można je sobie wyobrazić jako pojęcia lub kategorie. Schematy odzwierciedlają aktualny poziom rozumienia i wiedzy dziecka o świecie.

Proces poznawczy, dzięki któremu nowe treści prezencyjne, motoryczne czy pojęciowe włączane są do istniejących schematów lub wzorów zachowania nazywamy asymilacją. Dziecko próbuje dopasować nowe bodźce do schematów, które ma w danej chwili. Proces asymilacji pozwala na rozbudowę schematów.

Tworzenie nowych schematów lub modyfikacja starych nazywane jest akomodacją. Występuje ona gdy dziecko nie może zasymilować nowego bodźca, gdyż nie ma schematu, do którego by dobrze pasował, a cechy bodźca zbliżone są do tych, które wymagane są przez dostępne dla dziecka schematy. Skoro miała miejsce akomodacja, dziecko próbuje zasymilować bodziec. Asymilacja jest zawsze punktem końcowym.

W procesie poznawczym dziecka występuje również stan równoważnia. Jest to proces przechodzenia z nierównowagi do równowagi. Jest to samoregulujący się proces, którego narzędziami są asymilacja i akomodacja. Ten proces zachodzi właśnie podczas adaptacji dziecka w przedszkolu.

PROCES ADAPTACJI

Adaptację możemy rozpatrywać jako przystosowanie, czyli osiągnięcie i utrzymanie stanu równowagi między organizmem, a środowiskiem. Dziecko jest w stanie zaspokoić swoje potrzeby w nowych warunkach, dostosowuje się do otoczenia, środowiska, zastanej sytuacji oraz zmiennych warunków.

Na proces adaptacji mają zawsze wpływ dwa czynniki: endogenne (wewnętrzne) i egzogenne (zewnętrzne). Te pierwsze, to nic innego jak charakter, cechy osobowościowe, stan zdrowia, poziom więzi emocjonalnej, temperament. Natomiast czynniki egzogenne są związane z rodziną (warunki materialno-bytowe, warunki rozwoju i wychowania (np. uczęszczanie do żłobka), struktura rodziny i stosunki panujące w niej, style wychowania, wykształcenie rodziców) i przedszkolem (osoba nauczyciela, metody i formy pracy, personel przedszkola).

MODELE ZACHOWAŃ ADAPTACYJNYCH

Często oddając dziecko do przedszkola zastanawiamy się: Dlaczego moje dziecko płacze, a inne siedzi spokojnie? Dlaczego moje dziecko trzyma się z boku, a inne bawi się radośnie? Na te i inne pytania tego typu znajdziemy odpowiedź przyglądając się modelom zachowań, jakie dziecko przyjmuje podczas adaptacji w przedszkolu:

✔️ Model pełnej adaptacji („dobrego przedszkolaka”) – dzieci, które bezkolizyjnie przystosowują się do przedszkola, prezentują dość wysoki poziom rozwoju mowy i rozwoju społecznego, opiekują się innymi, najczęściej uczęszczały do żłobka. Z przeprowadzanych badań wynika, że taki model najczęściej przejawiają dziewczynki.

✔️ Model częściowej adaptacji („samotnego przedszkolaka”) – typ obserwatora, na początku trzyma się z boku i milczy. Po około 2 tygodniach wchodzi w grupę i zaczyna funkcjonować prawidłowo. W czasie form zorganizowanych najczęściej przebywa w pobliżu nauczyciela obserwując każdy jego ruch i reakcje dzieci.

✔️ Model przejściowej dysadaptacji („chwiejnego przedszkolaka”) – na początku bardzo płacze,  jest nadwrażliwe emocjonalnie, w chwili zapomnienia radosne i wesołe, bawi się, potem znowu płacze. Jest kreatywne, ma dobrze rozwiniętą mowę, często choruje później przechodzi znowu proces adaptacji (skrócony), typ neurotyczny w przyszłości.

✔️ Model dysadaptacji społecznej („agresywnego przedszkolaka”) – ten model wyróżnia dzieci agresywne, które siłą załatwiają problemy i zdobywają pozycję, zawsze chcą być na I miejscu.

✔️ Model dysadaptacji emocjonalnej („smutnego przedszkolaka”) – najczęściej nie ma jednego z rodziców. Przedszkolak jest poważny, skupiony, wykonuje zadania, brak mu energii, radości, nie inicjuje sam zabaw. 

Bibliografia:

·       Turek J., Współpraca nauczyciela z rodzicami a adaptacja dziecka w przedszkolu, [w:] „Edukacja elementarna w teorii i praktyce. Kwartalnik dla nauczycieli”, 2006r.

·       Żłobicki W., Rodzice i nauczyciele w edukacji wczesnoszkolnej, Kraków 2000r.

·       Lubowiecka J., Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola, Warszawa 2000r

·       Suświłło M., Wybrane problemy wczesnej edukacji: adaptacja w przedszkolu, Olsztyn 1997r.