Kompetencje społeczno – emocjonalne, jako podstawa harmonijnego rozwoju dziecka

Kompetencje społeczno – emocjonalne, jako podstawa harmonijnego rozwoju dziecka

Harmonijny rozwój dziecka jest jednym z najważniejszych celów każdego rodzica oraz nauczyciela. Aby dziecko rozwijało się prawidłowo, potrzebuje dużo miłości, opieki, wsparcia oraz pozytywnych bodźców. Tymczasem, aby dziecko rozwijało swoje zdolności i umiejętności na wzór tych, które będą mu potrzebne w dorosłym życiu, ważne są również kompetencje społeczno-emocjonalne. W dzisiejszych czasach, kiedy na dziecko spada wiele różnych bodźców, stresów oraz wyzwań, ważne jest, aby umiało ono radzić sobie z tym wszystkim w pozytywny sposób. Dzięki rozwiniętym kompetencjom społeczno-emocjonalnym, dziecko będzie potrafiło zauważać i wyrażać swoje emocje, nawiązywać pozytywne relacje z rówieśnikami oraz dorosłymi, a także radzić sobie z problemami w sposób konstruktywny. Ich rozwój jest kluczowy dla osiągnięcia sukcesu w dorosłym życiu oraz w budowaniu zdrowych i satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi.

Każde dziecko ma inne predyspozycje do rozwoju różnych kompetencji. Niektóre z nich będą potrzebowały więcej czasu na wypracowanie umiejętności w danym obszarze, natomiast inne będą wyróżniać się w danym obszarze na tle swoich rówieśników. Często jednak, problemem jest to, że nie wiemy jakie umiejętności są kluczowe w dzisiejszych czasach, co może prowadzić do błędów w rozwijaniu dziecięcych umiejętności.

Co zatem wchodzi w skład kompetencji społeczno – emocjonalnych?

Są to umiejętności interpersonalne, które pozwalają dziecku skutecznie komunikować się z innymi ludźmi i radzić sobie w różnych sytuacjach społecznych. Oto kilka przykładów, jakie to umiejętności:
1. Emocjonalna inteligencja – zdolność do rozpoznawania i kontrolowania swoich emocji oraz empatyczne przeżywanie emocji innych ludzi.
2. Umiejętność słuchania – umiejętność uważnego słuchania, skupienie uwagi na rozmówcy, zadawanie pytań i udzielanie odpowiedzi.
3. Rozwiązywanie konfliktów – umiejętność rozwiązywania problemów i negocjacji z innymi ludźmi, rozumienie różnic i szukanie kompromisów.
4. Praca w zespole – umiejętność współpracy z innymi ludźmi, rozdzielenie zadań i dobry podział pracy.
5. Kultura osobista – umiejętność zachowania właściwej postawy wobec innych ludzi, szacunek dla innych, dobre maniery i umiejętność komunikacji.
6. Aktywny słuch – umiejętność zadawanie pytań i udzielanie odpowiedzi, umiejętność przekonania innych ludzi do swojego stanowiska, dobre argumentowanie.
7. Asertywność – umiejętność wyrażania swojego zdania bez agresji, uważne słuchanie i rozwiązywanie problemów w sposób przemyślany i zgodny z interesami wszystkich stron.

Dlaczego kompetencje społeczno – emocjonalne regulują harmonijny rozwój małego człowieka?

Oto kilka powodów, dlaczego kompetencje społeczno – emocjonalne są tak ważne dla harmonijnego rozwoju dziecka:
1. Pozwalają na budowanie relacji z innymi ludźmi
Dzieci, które rozwijają kompetencje społeczne, są w stanie nawiązywać relacje z innymi ludźmi. Potrafią się komunikować, słuchać innych i wyrażać swoje emocje w sposób odpowiedni. Dzięki temu łatwiej im nawiązywać przyjaźnie i utrzymywać dobre relacje z innymi ludźmi.
2. Pomagają w radzeniu sobie z konfliktami
Kompetencje społeczno – emocjonalne pozwalają dzieciom na radzenie sobie z konfliktami i negocjowanie swoich potrzeb. Wiedzą, jak komunikować swoje potrzeby i słuchać innych, aby znaleźć wspólne rozwiązanie. Dzięki temu umiejętności te pomagają dzieciom unikać agresji i przemocy.
3. Ułatwiają adaptację do nowych sytuacji
Dzieci, w których rozwijane są kompetencje społeczne – emocjonalne, są w stanie lepiej radzić sobie w nowych sytuacjach społecznych. Potrafią nawiązywać kontakty i uczyć się od innych ludzi. Dzięki temu łatwiej im przystosować się do nowych sytuacji i zmian.
4. Poprawiają poczucie własnej wartości
Dziecko z dobrze rozwiniętą sferą społeczno – emocjonalną jest bardziej pewne siebie i ma lepsze poczucie własnej wartości. Jest w stanie wyrażać swoje emocje i potrzeby w sposób odpowiedni, adekwatny do sytuacji, co z kolei wpływa na ich samoocenę.
5. Uczą empatii i szacunku do innych ludzi
Umiejętności z zakresu prawidłowego funkcjonowania społeczno- emocjonalnego budują w dzieciach empatię i szacunek do innych ludzi. Dzieci, które potrafią rozumieć i szanować innych, są bardziej otwarte na relacje międzyludzkie i chętniej pomagają innym.

Jak zatem rozwijać kompetencje społeczno-emocjonalne u dziecka?

Przede wszystkim warto zapewnić dziecku bezpieczne i stabilne środowisko, w którym będzie mogło rozwijać swoją osobowość. Ważne jest też, aby dorosły – rodzic lub nauczyciel – potrafił słuchać dziecka i pokazywał, że rozumie jego uczucia i potrzeby.

• Dbajmy o własną dojrzałość i świadomość emocjonalną, ponieważ dzieci biorą przykład z nas dorosłych. Troszczmy się o własne relacje społeczne i szanujmy wszystkich ludzi w tym dzieci. Stawiajmy także dzieciom racjonalne wymagania.
• Wykorzystujmy literaturę dziecięcą, aby dawać przykłady trudnych sytuacji oraz zachowań, Rozmawiajmy w trakcie o sposobach radzenia sobie z takimi emocjami i sytuacjami społecznymi.
• Mówmy nie tylko o zachowaniu, ale także o emocjach. Dostarczamy wtedy dziecku informacji o tym, jak się czujemy i dlaczego tak się czujemy oraz pomagamy mu rozpoznawać i nazywać jego własne uczucia np.:
  • Złości mnie taka głośna zabawa – boli mnie od niej głowa, postaraj się bawić ciszej.
  • Rozumiem, że chciałbyś mieć tę zabawkę i pewnie smuci cię i złości, gdy nie możesz jej dostać, ale naprawdę nie możemy jej kupić.
• Uczmy dziecka cierpliwości, umiejętności czekania na coś.
• Pozwólmy dziecku czasami przegrać podczas gier planszowych – wszystkich obowiązują te same zasady. Nie wprowadzajmy niepotrzebnie elementów rywalizacji i wyścigu, ponieważ liczy się efekt, zabawa, nauka, a nie dominowanie nad innymi!
• Bawmy się z dziećmi w teatrzyk pamiętając o nazywaniu emocji bohaterów historyjki. Odgrywajmy też takie historyjki, w których przedstawiane są trudne sytuacje tak, aby poprzez identyfikację z bohaterami dzieci poznawały, jak mogą się zachować.
• Nie krytykujmy niepowodzeń dziecka! Zachęcajmy do próbowania kolejny raz, wspierajmy podczas popełniania błędów, zachęcajmy do samodzielnego wyciągania wniosków – w razie potrzeby podpowiadajmy, pomagajmy bez wyręczania.
• Pozwólmy, aby dziecko odczuwało naturalne poczucie braku czy frustrację. Obserwujmy wtedy, jak sobie z nimi radzi i w razie potrzeby udzielajmy dziecku wsparcia (lecz nie wyręczajmy go!).
• Unikamy oddawania dziecku wszystkiego na wyłączność. Nie zawsze w życiu mamy coś tylko dla siebie prawda? Uczmy dzieci również dzielenia się, korzystania z czegoś wspólnie.

Podsumowując, kompetencje społeczno-emocjonalne są niezwykle istotne dla harmonijnego rozwoju dziecka. Warto pamiętać, że rozwój kompetencji społeczno – emocjonalnych wpływa na wiele obszarów życia dziecka, włącznie z jego przyszłą karierą zawodową. Dlatego właśnie warto inwestować swój czas i uwagę w rozwój takich umiejętności, aby dziecko miało jak najlepsze szanse na przyszłość. Dodatkowo, rozwój kompetencji społeczno – emocjonalnych sprawi, że dziecko będzie bardziej samodzielne, pewne siebie oraz pozytywnie nastawione do siebie oraz innych, a także radzi sobie lepiej ze stresem i wyzwaniami.

Przypisy:
1. Goleman, D. Inteligencja emocjonalna. New York: Bantam Books. (1995).
2. Schonert-Reichl, K.A. & Hymel, S. Educating the Heart as well as the Mind: Social and Emotional Learning for School and Life Success. Centre for Child Research, University of British Columbia. (2007).
3. Wentrych A. Emocjonalne abecadło. O znaczeniu funkcjonowania emocjonalnego i społecznego dziecka dla dobrego startu w szkole. BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 6.213 czerwiec 2019
4. Zielińska E. Wspomaganie rozwoju, wychowania i kształcenia pięciolatków. Umiejętności społeczne. BLIŻEJ PRZEDSZKOLA 10.121 październik 2011