Dziecko w świecie integracji sensorycznej

Dziecko w świecie integracji sensorycznej

W dzisiejszych czasach, kiedy ze wszystkich stron jesteśmy bombardowani różnymi bodźcami (ekrany, telefony, głośniki, ogromne reklamy, tablety) i gdy często wokół życie pędzi – warto się zatrzymać i zastanowić jak nasze ciała, zmysły to odbierają. Nam dorosłym często ciężko harmonijnie odbierać dzisiejszy świat, a co dopiero dziecku. Niestety co raz więcej dzieci zmaga się z zaburzenia integracji sensorycznej.

Co to jest integracja sensoryczna? Dlaczego jest tak ważna dla naszego zdrowego odbioru otoczenia?

Integracja sensoryczna jest ważną umiejętnością gromadzenia, rozpoznawania, przetwarzania, interpretowania przez nasz mózg wrażeń ze wszystkich naszych zmysłów oraz integrowania ich z naszymi doświadczeniami w taki sposób, by można je było wykorzystać w praktyce. Ważne by tutaj reakcja organizmu podczas integracji sensorycznej była adekwatna na odebrane wrażenia. (1)

Dziecko z zaburzeniami SI (Integracji Sensorycznej) wg amerykańskiej badaczki L. J. Miller ma problemy w obszarze trzech podstawowych podtypów zaburzeń interpretacji sensorycznej, tj. poszukiwanie wrażeń sensorycznych, zaburzenia modulacji — nadreaktywność lub podreaktywność sensoryczna oraz zaburzenia ruchowe o bazie sensorycznej —zaburzenia posturalne, dyspraksja, zaburzenia różnicowania sensorycznego. (2)

Jak rozpoznać, że dziecko ma problemy z przetwarzaniem sensorycznym?

Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Integracji Sensorycznej – SI wskazuje na kilka podstawowych dysfunkcji w obrębie przetwarzania słuchowego, wzrokowego, dotykowego, proprioceptywnego, przedsionkowego, węchowego i smakowego wskazujących na problemy z integracją sensoryczną.

Dzieci mogą być niespokojne, płaczliwe. Często zdarza się, że obrażają się, są nadwrażliwe emocjonalnie i impulsywne. Niektóre dzieci mają trudności podczas czynności jedzenia a czynności samoobsługowe wykonują powoli, niezdarnie, z trudem (mycie się, ubieranie, jedzenie, zapinanie guzików, sznurowanie butów). Nie lubią nowych sytuacji i potrzebują dużo czasu na adaptację. Mogą przejawiać lęk przed wysokością lub upadkiem. Zdarza się, że mały człowiek nie toleruje także różnych czynności pielęgnacyjnych i bywa za bardzo uparty i negatywistyczny, wpada w histerie. Dziecko może wydawać się ospałe, ciągle zmęczone, niezainteresowane otoczeniem, poruszać się za wolno lub za szybko względem aktualnej potrzeby. Przy zaburzeniach SI może pojawiać się problem z utrzymaniem równowagi, wtedy dzieci potykają się, nieumyślnie wpadają na meble, inne osoby, podpierają ręką głowę podczas siedzenia. Niejednokrotnie objawem jest także ciągłe bieganie, ruszanie się lub chociaż rękoma, nogami, jak również problemy z koncentracją i utrzymaniem jej. Można zauważyć także nieprawidłowe lub dziwaczne trzymanie przedmiotów codziennych, problemy z pisaniem, czytaniem, nabywaniem nowych umiejętności. Sygnałem może być także zaburzona lateralizacja, brak dominującej ręki, trudności z oceną odległości oraz orientacja w przestrzeni. (3)

To tylko niektóre bardzo charakterystyczne objawy sugerujące problemy z integracją sensoryczną. Aby wychwycić problemy w tej sferze funkcjonowania dziecka, należy bacznie obserwować:

• rozwój mowy dziecka,
• rozwój ruchowy,
• jego reakcje na bodźce otaczające np, faktury, których dotyka, jedzenie, zabawki, odbiór muzyki etc.,
• uwagę,
• aktywność. (4)

Co natomiast możemy zrobić jako rodzice, nauczyciele, jeśli zauważymy któryś z objawów? Jak stymulować dziecko, aby poprawić jego przetwarzanie sensoryczne i ułatwić odbiór otoczenia i życia?

Przede wszystkim nie bójmy się, jako rodzice czy nauczyciele sugerować, mówić o tym, że dziecko może mieć problem z Integracją Sensoryczną. Jest to bardzo ważny element naszego funkcjonowania, który musi działać poprawnie, aby żyło nam się dobrze. Jeśli zaobserwujemy jakikolwiek objaw, warto skonsultować się ze specjalistą Integracji Sensorycznej, który profesjonalnie zbada dziecko i dobierze odpowiednie ćwiczenia i terapię. Terapia integracji sensorycznej opiera się nie tylko na ćwiczeniach ze specjalistą. Ważna jest tutaj również współpraca z rodzicami i tzw. dieta sensoryczna stosowana w domu (także w szkole, przedszkolu).

Przykładowy program terapii sensorycznej dziecka może obejmować (5):

• stymulację funkcji wzrokowych, np. rzucanie piłkami do celu, dmuchanie na wiszącą piłeczkę, zabawy związane z szybką lokalizacją przedmiotu, śledzenie wzrokiem bez ruszania głową, taniec z szarfą, rysowanie w powietrzu ręką lub palcem;
• stymulację systemu dotykowego, np. chodzenie i dotykanie różnych faktów, modelowanie w masach plastycznych, układanie piramidek z kubeczków;
• stymulację funkcji percepcyjnych, np. zabawy z reakcją na dźwięk również naprzemienne (raz z prawej strony raz z lewej), gra na instrumentach, wysłuchiwanie piosenek dziecięcych z wykorzystaniem zabawek („Jadą misie” – z misiem).
• stymulację proprioceptywną, np. zabawy z aktywności Ruchu Rozwijającego W. Sherborne w przepychanie się (plecy do palców, noga do nogi), przypinanie i zapinanie klamerek na linii, zabawy skoczne, masażyki, zabawy skoczne, orientacyjno-porządkowe (bieg, brak muzyki — stop), zabawa w „naleśnik” z koca;
• stymulację przedsionkową, np. podnoszenie palcami u stopy woreczków, ćwiczenia na piłce rehabilitacyjnej (równoważnie), przeskakiwanie przez linę, turlanie się;

Integracja sensoryczna jest procesem, który towarzyszy nam od narodzin i definiuje sposób, w jaki odbieramy świat. Jeżeli, jako rodzice i pedagodzy przyjmiemy sensoryczną perspektywę postrzegania dziecka, okaże się, że lepiej zrozumiemy jego zachowania. Tym samym wyzbędziemy się stygmatyzowania dzieci etykietami: „nadpobudliwy”, „niegrzeczny”, „niedojrzały”, „niesłuchający i ciągle kręcący się”. Niestety deficyty w zakresie integracji sensorycznej mogą powodować trudności z przystosowaniem się w rzeczywistości nie tylko przedszkolnej, ale także szkolnej, utrudniając adaptację do roli ucznia i sprostanie wymagań programowych w dalszej edukacji. (6)

(1) Joanna Zapalska-Brud, „Integracja sensoryczna: Dzieci o indywidualnym tempie rozwoju”, Edukacja w przedszkolu, kwiecień 2011 r., str. 3

(2) Dorota PUFUND, Integracja sensoryczna jako jedna z form wspomagania rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Vol. 5 2/2 (10/2)/2017, str. 301

(3) http://www.pstis.pl/pl/html/index.php?str=podstrona_objawy

(4) http://www.pstis.pl/pl/html/index.php?str=podstrona_objawy

(5) Dorota PUFUND, Integracja sensoryczna jako jedna z form wspomagania rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Vol. 5 2/2 (10/2)/2017, str. 304-306

(6) Dorota PUFUND, Integracja sensoryczna jako jedna z form wspomagania rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, Pedagogika Przedszkolna i Wczesnoszkolna Vol. 5 2/2 (10/2)/2017, str. 306-307