Kiedy szukać pomocy u specjalisty?

Kiedy szukać pomocy u specjalisty?

Czyli co może zaniepokoić rodzica w rozwoju dziecka

Już od niemowlęcia rodzice zadają sobie i innym rodzicom pytania, kiedy ich dziecko zaczęło wodzić wzrokiem za zabawką? Kiedy zaczęło raczkować? Ile miesięcy miało, jak zaczęło chodzić? Jak dużo słów używało mając 2-3 lata? Każde dziecko rozwija się w swoim indywidualnym tempie i porównywanie ich nie ma najmniejszego sensu. Mimo to jednak etapy rozwojowe i pojawiające się w nich kluczowe umiejętności nie zmieniają się.

Nauczyciele wychowania przedszkolnego obserwują dziecko i jego rozwój z perspektywy kilku obszarów – motorycznego, poznawczego, językowego, społecznego i emocjonalnego. Trudności mogą wystąpić w jednym z tych obszarów lub w kilku. Niekiedy rodzic nie jest w stanie tych trudności wyłapać, ponieważ nie ma on odniesienia do innych dzieci, nie wie jak jego dziecko funkcjonuje w środowisku przedszkolnym, wśród większej liczby rówieśników niż na co dzień. Indywidualne podejście nauczycieli, ich troska o rozwój wychowanków oraz poszukiwanie różnych rozwiązań często wystarcza, aby pokonać te trudności. Coraz więcej dzieci jednak, mimo starań nauczycieli i rodziców, wymaga dodatkowego wsparcia. Jakie więc zachowania powinny zaniepokoić rodziców oraz nauczycieli i skłonić rodziców do wizyty w poradni psychologiczno-pedagogicznej?

Pierwszym sygnałem do obserwacji dziecka jest brak komunikacji werbalnej. Dziecko ok. 3 lat powinno komunikować się werbalnie, używając kilkuset słów. Jeśli jeszcze tego nie robi, powinien je zbadać logopeda i ocenić z czego te braki wynikają oraz, jeśli zajdzie taka potrzeba, zalecić terapię logopedyczną. Czujność powinny wzbudzić także dzieci, które mówią zbyt cicho albo zbyt głośno oraz takie, których mowa jest niezrozumiała lub przeciwnie – zbyt wyrazista. Na uwagę zasługuje również dziecko, które posługuje się wyszukanym słownictwem, nieadekwatnym do jego wieku lub też zbyt wąskim. Na tym etapie rozwoju należy również zwrócić uwagę czy dziecko często zastępuje polskie wyrazy, np. językiem angielskim.

Kolejnym bardzo ważnym sygnałem, wymagającym dokładnego przyjrzenia się jest kontakt wzrokowy. W bardzo dużej mierze reguluje on interakcje społeczne. Już od najwcześniejszych miesięcy życia dziecko zaczyna przyglądać się twarzom bliskich mu osób. Nieprawidłowości związane z kontaktem wzrokowym to między innymi odwracanie wzroku, czasem głowy, a niekiedy nawet całego ciała od osoby mówiącej. Czasami dziecko nie realizuje kontaktu wzrokowego tylko podczas rozmów inicjowanych przez drugą osobą, ale zdarzają się też dzieci, które unikają patrzenia na osobę nawet kiedy wypowiadają się na tematy bardzo je interesujące. Wymaga to zdecydowanej uwagi ze strony nauczyciela czy rodzica/opiekuna.

Unikanie kontaktu wzrokowego znacząco wpływa na kolejny obszar rozwoju przedszkolaka, jakim jest zabawa. Dziecko nie obdarzane kontaktem wzrokowym i uwagą ze strony kolegi czy koleżanki, czuje się zignorowane i unika podejmowania kolejnych prób zabawy. Ponadto okres przedszkolny to czas intensywnych kontaktów rówieśniczych. W pierwszym roku dzieci bawią się „obok” siebie, ale czym starszy przedszkolak, tym kontakty coraz bardziej się zacieśniają, pojawiają się pierwsze przyjaźnie i rozwijają się zabawy tematyczne. Uwagę powinny zwrócić dzieci, które trzymają się blisko osoby dorosłej lub bawią się tylko z dorosłymi oraz takie, które bawią się samotnie. U starszych przedszkolaków, uwagę powinna także zwrócić nieumiejętność prowadzenia zabawy tematycznej czy samodzielnego jej rozwijania.

Jeszcze jednym sygnałem, który należy obserwować jest zachowanie dziecka. Jeśli jest ono agresywne, zaczepia inne dzieci, popycha, gryzie, szczypie itp., nie wynika to zazwyczaj z jego złośliwości. Niechęć do podejmowania niektórych aktywności także ma swoje podłoże, inne niż „lenistwo”. Najczęściej takie zachowania są skutkiem jakiś nieprawidłowości. Mogą być to zaburzenia widzenia, problemy ze słuchem, zaburzenia integracji sensorycznej czy też zaburzenia z przetwarzaniem bodźców sensorycznych.

Rodzice, ale również nauczyciele, nie są specjalistami we wszystkich dziedzinach. Nie mogą postawić diagnozy, ale warto wiedzieć na co zwrócić uwagę, żeby się do takiego specjalisty wybrać. Dawno minęły już czasy, kiedy wizyta z dzieckiem w poradni psychologiczno-pedagogicznej była równoznaczna z przyczepieniem przysłowiowej „łatki”. Dzisiaj jest to szansa na poznanie przyczyn zaobserwowanych trudności oraz ustalenie takich działań, które w jak największym stopniu pomogą dziecku je przezwyciężyć. Dzięki pomocy specjalistów rodzice i nauczyciele mogą stworzyć jak najlepsze warunki, aby dziecko mogło w pełni wykorzystać swój potencjał rozwojowy.

Źródło:

Ewelina Pyć, Kiedy do poradni, czyli co powinno zaniepokoić nauczyciela wychowania przedszkolnego. Bliżej Przedszkola nr 6.249/2022

„Starsze przedszkolaki. Jak skutecznie je wychowywać i kształcić w przedszkolu i w domu.” pod redakcją E, Gruszczyk-Kolczyńskiej, rozdział 6, Kraków 2014.

„Trudności w uczeniu się i zaburzenia zachowania występujące u małych dzieci”, pod redakcją Anny Mikler-Chwastek, Warszawa 2017.